Η θεατρική ομάδα του Πανεπιστημίου Πειραιώς, η οποία ανασυστάθηκε πριν από 4 χρόνια, υπό την καθοδήγηση του σκηνοθέτη Β. Ασλανίδη ανέβασαν για 2 εβδομάδες, στο «Θέατρο κάτω από την γέφυρα» την παράσταση «Οι μάγισσες του Σάλεμ» του μεγάλου Αμερικανού συγγραφέα Arthur Miller. Οι φοιτητές μετά από 5 εβδομάδες κοπιαστικής προετοιμασίας είδαν τον κόπο τους να πιάνει τόπο και η παράσταση να παίρνει σάρκα και οστά.
Πραγματικά δεν ξέρω αν η παράσταση μπορεί να κριθεί ή να σχολιαστεί τεχνικά και καλλιτεχνικά. Είναι πραγματικά κρίμα να κρίνουμε με «επαγγελματικούς» όρους την ερασιτεχνική θεατρική ομάδα του Πανεπιστημίου Πειραιώς η οποία όμως δούλεψε με επαγγελματισμό και αυταπάρνηση.
Η υπόθεση είναι λίγο πολύ γνωστή. Το έργο διαδραματίζεται στην πόλη Σάλεμ, επαρχία της Μασσαχουσέττης, τον 17ο αιώνα. Μία ομάδα από νεαρές κοπέλες κάνει ανάστατη την κοινή γνώμη της πόλης όταν αρχίζουν να κατηγορούν συγκεκριμένα άτομα ως «μάγους». Η υπόθεση, που περνάει στα χέρια του Σερίφη, παίρνει διαστάσεις χιονοστιβάδας, καθώς ο κάθε κατηγορούμενος κατηγορεί με τη σειρά του άλλους, και έτσι ξεκινούν ανακρίσεις, ενώ στην πόλη καταφθάνει και ένας δικαστής για να αναλάβει την εκδίκαση της υπόθεσης. Ανάμεσα στους κατηγορούμενους «μάγους» είναι και η Ελίζαμπεθ Πρόκτορ, η οποία κατηγορείται από την πρώην ερωμένη του άντρα της, Τζων Πρόκτορ, για τέλεση μαύρης μαγείας. Η Ελίζαμπεθ συλλαμβάνεται και οδηγείται στο δικαστήριο. Αρχικά ο Τζων Πρόκτορ αρνείται να καταθέσει για να αποφύγει το διασυρμό λόγω της μοιχείας. Ωστόσο, βλέποντας ότι η πρώην ερωμένη του Αμπιγκαίηλ, ξεσηκώνοντας και άλλα κορίτσια, έχει βαλθεί να κατηγορήσει όλη την πόλη λέγοντας ψέματα, ο Πρόκτορ πηγαίνει στο δικαστήριο και καταθέτει εναντίον της, αποκαλύπτοντας την παράνομη σχέση τους. Όταν καλείται ενώπιον του δικαστηρίου η Ελίζαμπεθ Πρόκτορ, για να ερωτηθεί για την παράνομη σχέση του συζύγου της, το αρνείται για να τον καλύψει, καταφέρνοντας να ακυρώσει το επιχείρημά του. Μην έχοντας άλλη επιλογή, και προτιμώντας να χάσει τη ζωή του γλιτώνοντας άλλους αθώους, ο Πρόκτορ καταθέτει ότι και ο ίδιος είναι μάγος και καταδικάζεται σε απαγχονισμό.
Το έργο The Crucible (Δοκιμασίες ή αλλιώς Οι μάγισσες του Σάλεμ) γράφτηκε το 1953 εποχή κατά την οποία γινόταν ένα άλλον κυνήγι, αυτό των κομμουνιστών στις Η.Π.Α.. Ο Μίλερ επισκέφθηκε το Σάλεμ και μελέτησε τα αρχεία*. Το απόγευμα που έφευγε από την πόλη άκουσε στο ραδιόφωνο του αυτοκινήτου του ότι ο παλιός του φίλος και σκηνοθέτης των θεατρικών έργων του Ηλίας Καζάν έδωσε στην Επιτροπή ονόματα ανθρώπων που ήταν, υποτίθεται, κομμουνιστές. Πολλοί άνθρωποι, ιδίως από το χώρο της Τέχνης και της διανόησης, με πλαστές κατηγορίες για «αντιαμερικανικές ενέργειες» και «φιλοκομμουνισμό» διωχτήκαν, καταστράφηκαν, εξοντώθηκαν σε ένα κυνήγι που έμεινε γνωστό στην ιστορία ως «Μακκαρθισμός», από το όνομα του γερουσιαστή Μακκάρθυ που το εγκαινίασε. Ο συγγραφέας, σε χρόνια δύσκολα, καταθέτει τη μαρτυρία της δικής του συνείδησης ενάντια στη μαζική υστερία που καταλαμβάνει μια ολόκληρη χώρα.
Ο Μίλλερ, ενώ είχε διαμορφώσει αριστερές απόψεις κατά την εφηβική του ηλικία, λόγω των οικονομικών δυσκολιών της οικογένειάς του δεν έγινε ποτέ μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Το 1956 κλήθηκε από την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών του Κογκρέσου υπό τον γερουσιαστή Μακάρθυ (ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τις αντικομμουνιστικές λίστες προγραφών), για να κατονομάσει τα άτομα που είχε δει σε μια συγκέντρωση η οποία είχε θεωρηθεί κομμουνιστική. Αρνήθηκε να το κάνει και καταδικάστηκε για περιύβριση αρχής. Έκανε όμως προσφυγή και κέρδισε.
Αυτές οι δύο εποχές δεν είναι οι μοναδικές στην ιστορία των Η.Π.Α., ή ακόμη και του κόσμου, κατά τις οποίες υπήρξε γενικός παροξυσμός και μανία καταδίωξης απέναντι σε τι; Απέναντι στο διαφορετικό, απέναντι σε αυτό που ταράζει τα λιμνάζοντα νερά και έρχεται αντιμέτωπο με την καθεστηκυία ταξη και το συμφέρον, από όποιον και αν εξυπηρετείται αυτό. Οι δίκες της Μόσχας του 1936 ήταν και αυτές τελετουργικές και θεατρικές. Και για να έρθουμε και στις ημέρες μας, η δαιμονοποίηση του Ισλάμ, τα στρατιωτικά δικαστήρια στο Γουαντάναμο δεν μοιάζουν και τόσο άσχετα με τις παλινωδίες του Σάλεμ. Επίσης το ζήτημα των δικών του Σάλεμ κοιταγμένο από διαφορετική οπτική γωνία εμφανίζει προεκτάσεις ή αναλογίες στην Ανατολή και στις χώρες του Τρίτου Κόσμου.
Το έργο του Μίλερ ερμηνεύθηκε πολλαπλά κατά τη διάρκεια της πεντηκονταετούς και πλέον σταδιοδρομίας του στις σκηνές του παγκόσμιου θεάτρου. Το 1980 λ.χ., όταν παίχθηκε στη Σαγκάη, ερμηνεύθηκε ως ένα είδος μεταφοράς των διώξεων και των πολιτικών δικών που έλαβαν χώρα στην Κίνα κατά τη διάρκεια της πολιτιστικής επανάστασης. Ο Μίλερ υποστηρίζει πως από τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύεται το έργο του στο εξωτερικό κάθε φορά μπορεί αμέσως να αντιληφθεί την πολιτική κατάσταση που επικρατεί στην εκάστοτε χώρα.
Το κοινό θεατρικό στοιχείο όλων αυτών των περιπτώσεων ήταν η τελετουργικότητα. Σε όλες τις περιπτώσεις οι κατήγοροι γνώριζαν εκ των προτέρων ποιες ομολογίες θα έπρεπε να αποσπάσουν από τους κατηγορούμενους προκειμένου να επιτύχουν τον αντικειμενικό τους σκοπό, που δεν ήταν άλλος από τη δημόσια παραδοχή της ενοχής των υποδίκων.
Το έργο είναι πλήρες νοημάτων και αντικατοπτρισμών-αντιστοιχιών με την καθεμία εποχή. Θανατική ποινή, σύλληψη χωρίς επαρκείς αποδείξεις και κατηγορίες, παράνομη σύσταση δικαστηρίων, ψευδομαρτυρίες, συγκρουόμενα συμφέροντα. Έννοιες παρούσες σε όλο το διάβα του χρόνου.
Οι φοιτητές της θεατρικής ομάδας έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους και απέδωσαν κατά το βέλτιστο τις οδηγίες του σκηνοθέτη τους αλλά κυρίως το νόημα των κειμέν του Μίλλερ.
Ένας λάθος νόμος σε οδηγεί στη θυσία. Η ζωή, γυναίκα, η ζωή είναι το πιο πολύτιμο δώρο του Θεού. Καμία αρχή, όσο λαμπερή και αν είναι, δεν μπορεί να δικαιολογήσει την αφαίρεσή της …Μπορεί ο Θεός αν θέλει να καταδικάσει έναν ψεύτη λιγότερο από κάποιον που πέταξε την ζωή του για χάρη της τιμής του.
Παίζουν οι: Παντελής Φλατσούσης, Ελπίδα Μπούρα, Γιάννης Δαμάλας, Κατερίνα Στασινού, Μανώλης Ρασούλης, Γιώργος Μετταλίδης, Αλεξάνδρα Κιτσαντά, Αγγελική Μισέρου, Τζίνα Ηλιοπούλου, Χρύσα Θεοδόση, Κώστας Αντάραχας, Χρήστος Καψάλης, Νικόλας Χρυσοστόμου, Λίνα Λαμπροπούλου, Ολίνα Αγγελίδου και Νάση Σακιώτη.
Σκηνοθεσία: Βασίλη Ασλανίδη.
Μουσική επιμελεία: Γιώργος Ψύχας
Χορογραφία: Ελπίδα Μπούρα
Ήχος: Οδυσσέας Ζαφειρόπουλος.
Το έργο θα παρουσιαστεί επίσης και στο θέατρο ΑΘΗΝΑΙΟΝ, (Βασ. Όλγας 35, Θεσσαλονίκη, τηλ. 2310 832060) την 25η Μαΐου 2008, στα πλαίσια του Πανελλήνιου Φεστιβάλ Φοιτητικού Θεάτρου.
